Λύσε το πρόβλημα με το τρένο: Θα σκοτώνατε έναν άνθρωπο για να σώσετε πέντε;
Η μόνη λύση για να σωθούν είναι να κατεβάσετε έναν διακόπτη ώστε να αλλάξει ράγα το βαγόνι. Όμως, στην άλλη ράγα βρίσκεται ένας άλλος εργάτης.
Έχετε ελάχιστα δευτερόλεπτα να αποφασίσετε: Θα αφήσετε τους πέντε εργάτες να σκοτωθούν, ή θα αποφασίσετε με την ενέργεια σας να σκοτώσετε τον ένα.
Τι θα κάνετε;
Αυτό το δίλημμα αποτελεί ένα διάσημο φιλοσοφικό ερώτημα που ονομάστηκε «το πρόβλημα του τρένου.»
Πρόσφατα, μια ερευνητική ομάδα από το Τμήμα Ψυχολογίας του Michigan State University, χρησιμοποίησε τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας για να διαπιστώσει πως θα ανταποκρίνονταν οι άνθρωποι αν αντιμετώπιζαν αυτό το πρόβλημα.
Οι δύο αντιτιθέμενες φιλοσοφικές προσεγγίσεις στο συγκεκριμένο πρόβλημα είναι οι εξής: Η πρώτη προτείνει να σκοτώσετε τον έναν άνθρωπο προκειμένου να σώσετε τους άλλους πέντε, ενώ η δεύτερη υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να κάνετε κάποια ενέργεια που θα βλάψει κάποιον συνάνθρωπο σας, αλλά πρέπει να αφήσετε τον Θεό ή την μοίρα να αποφασίσουν.
Πολλά χρόνια ερευνών είχαν δείξει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων – συνήθως περίπου το 90% – θα επέλεγαν να σκοτώσουν το ένα προκειμένου να σώσουν τους πέντε.
Αλλά μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε κάποια μελέτη που να εξετάζει πώς θα αντιδρούσαν οι άνθρωποι σε μια ρεαλιστικό κατάσταση με πραγματικά υποψήφια θύματα.
Στη μελέτη συμμετείχαν 147 άτομα, οι οποίοι φορώντας στο κεφάλι τους συσκευή εικονικής πραγματικότητας έβλεπαν σε ψηφιακή μορφή τα υποψήφια θύματα. Μάλιστα, τα υποψήφια θύματα ούρλιαζαν όσο πλησίαζε το βαγόνι.
Επίσης, τοποθετήθηκαν ηλεκτρόδια στο δέρμα των 147 συμμετεχόντων, έτσι ώστε να μετρηθούν οι αντιδράσεις τους, καθώς και οι ακούσιες αντιδράσεις του νευρικού συστήματος που ενεργοποιούνται όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αγχώδεις καταστάσεις.
Τελικά, διαπιστώθηκε πάλι, ότι το το 90% θα αποφάσιζε να σκοτώσει τον ένα για να σώσει τους πέντε. Οι 133 τράβηξαν το διακόπτη.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι αυτοί που επηρεάστηκαν περισσότερο συναισθηματικά κατά την διάρκεια της διαδικασίας, ήταν λιγότερο πιθανό να αποφασίσουν να σκοτώσουν τον ένα. Ενώ εκείνοι που ήταν πιο ψυχροί και λειτουργούσαν με βάση την λογική, αποφάσισαν να κατεβάσουν τον διακόπτη.
Σε μια άλλη δοκιμή, η ερευνητική ομάδα άλλαξε το πείραμα, έτσι ώστε αν δεν εκτραπεί το τρένο να σκοτώσει το ένα άτομο, ενώ αν εκτραπεί να σκοτώσει τους πέντε. Με άλλα λόγια, αυτή τη φορά οι συμμετέχοντες δεν χρειαζόταν να κάνουν κάποια ενέργεια αλλά μπορούσαν απλά να αφήσουν το τρένο να συνεχίσει την πορεία του ώστε να σκοτώσει μόνο τον ένα.
Για άλλη μια φορά, το 90% επέλεξε να σώσει τους πέντε αντί τον ένα.
Πάντως θα πρέπει να σημειωθεί ότι και αυτή η μελέτη μπορεί να μην ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα.
Κατ “αρχάς, μια εικονικής κατάσταση είναι απλά εικονική: δεν υπάρχουν νομικές συνέπειες για την δολοφονία ενός εικονικού ατόμου.
Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει ότι όταν κάποιοι άνθρωποι ρωτήθηκαν εάν θα χρησιμοποιούσαν τα χέρια τους για να ρίξουν έναν άνθρωπο από ένα τρένο για να σώσουν πέντε άλλους, μόνο περίπου οι μισοί είπαν ότι θα το έκαναν. Γενικά, δεν θέλουμε να “λερώσουμε” τα χέρια μας.
Τέλος – και πιο σημαντικό -, όταν το ένα άτομο που θα πρέπει να σκοτώσετε για να σώσετε τους πέντε, είναι το παιδί σας, ο γονέας σας ή ο αδελφό σας, μόνο περίπου το ένα τρίτο των ερωτηθέντων θα επέλεγε να σώσει τους πέντε.
(2010, Journal of Social, Evolutionary, and Cultural Psychology, “PEOPLE SAVE FIVE OVER ONE UNLESS THE ONE IS YOUNG, GENETICALLY RELATED, OR A ROMANTIC PARTNER”)
Τι δείχνουν όλα αυτά για την ανθρώπινη φύση; Η εξέλιξη μας έχει μετατρέψει σε βάναυσα και εγωιστικά πλάσματα.
Μπορούμε και κάνουμε σε κλάσματα δευτερολέπτου υπολογισμούς που έχουν ως αποτέλεσμα τη δολοφονία κάποιου συνανθρώπου μας- και επιπλέον αλλάζουμε απόφαση αν ο κίνδυνος αφορά ένα μέλος της οικογένειας μας.
Υγ. Περιττή η μελέτη. Το σήμερα "μιλάει". Ποια τρένα και βαπόρια; Ατέλειωτες οι μη τιμωρημένες "δολοφονίες".
