| Το Πρώτο Σκαλί |
 |
| Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης· «Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα. Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι. Aλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω, πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα· κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.» Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια ανάρμοστα και βλασφημίες είναι. Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα. Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει. Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι πολίτης εις των ιδεών την πόλι. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν. Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.» |
 |
| (Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984) |
***
|
Α. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
1. Εισαγωγή «Το πρώτο σκαλί» δημοσιεύτηκε το 1899. Σύμφωνα με την κατάταξη που έκανε ο ίδιος ο Καβάφης στα ποιήματά του, «Το πρώτο σκαλί» ανήκει στην κατηγορία των διδακτικών ή φιλοσοφικών ποιημάτων, εφόσον αναφέρεται σε κάποιο πρόβλημα που αφορά την Τέχνη και συγκεκριμένα την υψηλή λειτουργία της ποίησης. Το ποίημα αυτό εκφράζει την ποιητική αγωνία του Καβάφη, αφού, καθώς γνωρίζουμε, ο ποιητής άργησε να ωριμάσει ποιητικά. Η γλώσσα του Καβάφη είναι ιδιότυπη, κράμα καθαρεύουσας και δημοτικής. Το μέτρο είναι ιαμβικό με εντεκασύλλαβους στίχους, ενώ ομοιοκαταληξία και τυπικός χωρισμός σε στροφές δεν υπάρχουν. Το ύφος είναι απλό, λιτό και πεζολογικό. 2. Νόημα Ο ποιητής μάς παρουσιάζει μια συζήτηση μεταξύ δύο ποιητών, του Θεόκριτου και του Ευμένη. Ο νέος ποιητής, ο Ευμένης, παραπονιέται στον έμπειρο και καταξιωμένο ποιητή Θεόκριτο ότι, ενώ γράφει εδώ και δύο χρόνια, κατάφερε να ολοκληρώσει μόνο ένα ειδύλλιο. Το γεγονός αυτό τον κάνει να συνειδητοποιεί πόσο υψηλή και δυσκολοδιάβατη είναι η σκάλα της Ποίησης, που ο ίδιος διάλεξε ν’ ανέβει. Ακόμη, τον κάνει να φοβάται και να απογοητεύεται μπροστά στο ύψος της σκάλας, επειδή νομίζει ότι δεν πρόκειται ποτέ ν’ ανέβει ψηλά και να γίνει ένας αναγνωρισμένος ποιητής . Ο Θεόκριτος τον ενθαρρύνει και τον εμψυχώνει, λέγοντάς του ότι πρέπει να νιώθει περήφανος που έφτασε μέχρι εδώ. Ο Ευμένης κατάφερε να πατήσει το πρώτο σκαλί της ποιητικής δημιουργίας, κι αυτό είναι κάτι που τον κάνει να ξεχωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο. Θεωρείται πλέον καταξιωμένος ποιητικά, αφού δεν μπορεί ο οποιοσδήποτε κοινός άνθρωπος να είναι πολίτης στην «πόλη των ιδεών». Στην πόλη αυτή της Ποίησης και της Τέχνης είναι πολύ δύσκολο και σπάνιο να εγγραφεί κανείς ως πολίτης, διότι είναι μια πόλη που ορίζεται από πολύ αυστηρούς και σκληρούς νόμους. Μόνο όσοι ποιητές ή καλλιτέχνες αξίζουν πραγματικά και δεν είναι τυχοδιώκτες αποκτούν το δικαίωμα αυτό. Ο Ευμένης, λοιπόν, αφού κατόρθωσε να πατήσει το πρώτο σκαλοπάτι της ποιητικής σκάλας, είναι φανερό ότι πέτυχε πολλά πράγματα, γι’ αυτό και δίκαια έχει αποκτήσει μεγάλη δόξα και κοινωνική αναγνώριση. 3. Λεξιλόγιο
Η κατάκτηση του θαυμαστού κόσμου της Ποίησης και της Τέχνης απαιτεί μεγάλες θυσίες και υπομονή. Ο ποιητής και ο καλλιτέχνης βρίσκονται πάνω από τον υπόλοιπο κόσμο, ξεχωρίζουν από το πλήθος των κοινών ανθρώπων.
Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
(Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γ` Γυμνασίου. Σελ. 170)
1. Τι είναι εκείνο που βασανίζει το νέο ποιητή; Τι διαπιστώνει και απελπίζεται τόσο; Ο νέος ποιητής Ευμένης παραπονιέται στον έμπειρο και καταξιωμένο Θεόκριτο ότι η ποιητική του πορεία, ενώ γράφει εδώ και δύο χρόνια, έχει να επιδείξει μόνο ένα ολοκληρωμένο ειδύλλιο. Το γεγονός αυτό τον κάνει να απογοητεύεται και να απελπίζεται. Ο ίδιος βρίσκεται ακόμα στο πρώτο σκαλί, ενώ η σκάλα της Ποίησης που πρέπει ν’ ανέβει παρουσιάζεται μπροστά στα μάτια του πολύ ψηλή και δύσκολη. Αισθάνεται, λοιπόν, απαισιοδοξία και πιστεύει ότι δεν πρόκειται ποτέ να βρει την αναγνώριση από τον ευρύ κοινωνικό του περίγυρο. 2. Με ποια λόγια τον παρηγορεί ο Θεόκριτος; Τι τον συμβουλεύει να προσέχει; Ο Θεόκριτος προσπαθεί να ενθαρρύνει και να εμψυχώσει τον Ευμένη, λέγοντάς του ότι πρέπει να είναι περήφανος και ευτυχισμένος που κατάφερε να φτάσει στο πρώτο σκαλί της ποιητικής του πορείας. Διότι αυτό το πρώτο σκαλί απέχει πολύ από τον κοινό κόσμο και δεν μπορεί εύκολα να το πατήσει κάθε άνθρωπος. Ο Ευμένης όμως κατάφερε να μπει στον κόσμο της Ποίησης και της Τέχνης, γι’ αυτό και έχει αποκτήσει μεγάλη δόξα. Ο Θεόκριτος τον συμβουλεύει ότι, για να εξακολουθήσει να είναι πολίτης στην «πόλη των ιδεών», πρέπει το έργο του πραγματικά να αξίζει και να έχει συνέπεια, γιατί οι νόμοι που διέπουν αυτή την πόλη είναι αυστηροί και, επομένως, κανένας τυχοδιώκτης δεν μπορεί να μπει μέσα. 3. Γιατί είναι δύσκολο και σπάνιο να πολιτογραφηθεί κανείς «εις των ιδεών την πόλη»; Πραγματικά, είναι πολύ δύσκολο και σπάνιο να γίνει κανείς πολίτης στην «πόλη των ιδεών», γιατί ορίζεται από αυστηρούς και σκληρούς νόμους. Κανένας, λοιπόν, τυχοδιώκτης δεν μπορεί να ξεγελάσει ή να εξαπατήσει τους νομοθέτες αυτής της πόλης και να μπει κρυφά μέσα. Ο κόσμος της Ποίησης και της Τέχνης είναι ένας κόσμος υψηλός και ανώτερος, γι’ αυτό και δεν μπορεί ο κάθε τυχαίος άνθρωπος να γίνει πολίτης της και να ονομάζεται ποιητής ή καλλιτέχνης. Αυτοί που κατάφεραν να πολιτογραφηθούν στην πόλη αυτή είναι μόνο όσοι πραγματικά αξίζουν, όσοι έχουν να επιδείξουν αξιόλογο ποιητικό έργο. 4. Σχολιάστε τους δυο τελευταίους στίχους του ποιήματος. Ο Θεόκριτος, προσπαθώντας να εμψυχώσει το νέο ποιητή Ευμένη, του λέει ότι ήδη και το πρώτο σκαλοπάτι της ποίησης που κατάφερε να πατήσει δεν είναι μικρή υπόθεση, αλλά αυτό του έφερε μεγάλη δόξα. Κατάφερε να ξεχωρίσει από τον υπόλοιπο κόσμο και να μπει σ’ έναν ανώτερο, υψηλό κόσμο, τον κόσμο της ποίησης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το κατόρθωμά του αυτό δεν είναι σίγουρα κάτι εύκολο, που μπορεί να το πετύχει οποιοσδήποτε κοινός άνθρωπος. Χρειάζεται επίπονη και σκληρή δουλειά, θυσίες και κόπους, για να καταφέρει κάποιος να πατήσει το πρώτο σκαλί της Ποιητικής σκάλας κι έτσι ν’ αποκτήσει μεγάλη δόξα και κοινωνική αναγνώριση. Κι αυτό είναι κάτι που ο νέος ποιητής Ευμένης το πέτυχε. 5. Να εξετάσετε τη δομή του ποιήματος και τη διάρθρωση των νοημάτων. Το ποίημα έχει διαλογική μορφή, εφόσον έχουμε μια συζήτηση μεταξύ δύο ποιητών. Πρώτα μιλά ο Ευμένης και, στη συνέχεια του, απαντά ο Θεόκριτος. Ο Ευμένης εκφράζει το φόβο και την απογοήτευσή του σχετικά με τις δυσκολίες που συναντά ο νέος ποιητής στην προσπάθειά του να μπει στον καταξιωμένο και υψηλό κόσμο της ποιητικής δημιουργίας. Η απάντηση του Θεόκριτου αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος δίνει θάρρος και κουράγιο στον Ευμένη, λέγοντάς του ότι είναι πολύ σημαντικό αυτό το πρώτο βήμα που έκανε, ώστε να φτάσει στο πρώτο σκαλί της ποιητικής του πορείας. Στο δεύτερο μέρος, ο Θεόκριτος αναφέρεται στις προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται από οποιονδήποτε θέλει να εισέλθει στον κόσμο της Ποίησης και της Τέχνης. 6. Να συγκρίνετε την τεχνική του ποιήματος με την τεχνική ενός παραδοσιακού και ενός μοντέρνου ποιήματος. Η τεχνική του ποιήματος του Καβάφη δεν έχει καμιά σχέση με την τεχνική ενός παραδοσιακού ποιήματος. Ο Καβάφης αποφεύγει συστηματικά την πολυλογία και την αισθηματολογία και βασίζεται στην ουσιαστική δύναμη των λέξεων. Η ποίησή του μοιάζει με πεζογράφημα, ενώ απουσιάζει από αυτήν η ομοιοκαταληξία. Υπάρχει απλότητα και λιτότητα στη μορφή, χωρίς περιττούς λυρισμούς και ωραιολογίες. Η τεχνική του ποιήματος αυτού είναι πολύ πιο κοντά στη μοντέρνα ποίηση, αφού παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία: αποφυγή υπερβολικού λυρισμού, λιτότητα στη μορφή, απουσία ομοιοκαταληξίας. πηγή |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου